Als je in het voortgezet of middelbaar beroepsonderwijs werkt, zie je het waarschijnlijk om je heen: brede vorming krijgt steeds meer aandacht. Op vrijdag 24 maart 2023 vond daarom de conferentie ‘Brede vorming in het (v)mbo’ plaats, georganiseerd door de Universiteit voor Humanistiek, samen met Onderwijs124 en ROC Friese Poort.
Doel was om leraren en collega’s van andere scholen te laten ontmoeten die met brede vorming bezig zijn, uit te wisselen hoe je er al docent en school mee aan het werk kunt en weer geïnspireerd aan de slag te kunnen. En vooral om te vieren dat er zoveel moois gebeurt. Het animo was groot: met 120 mensen was de conferentie volledig uitverkocht.
Even voor 10 uur dru
ppelen de eerste deelnemers binnen in de Metaal Kathedraal in Utrecht. Het gebouw was oorspronkelijk een rooms-katholieke kerk, maar van 1977 tot 2011 huisde metaalfabriek Metak er. In de ontvangstruimte wordt gelijk duidelijk dat dit een broedplaats is waar ruimte is voor inspiratie en creativiteit. Twintig minuten later zet dagvoorzitter Pieter Baay gelijk de toon.
Vanaf een nisje bovenin de kerk leest hij een fragment voor uit het boek ‘Geen stress. We gaan het maken’ van Maxe de Rijk, die aan het einde van de dag een lezing zal geven. Daarna gooit hij gele badeendjes naar beneden met als opdracht om een groepje te vormen. Als dat is gelukt, loopt iedereen de trap omhoog naar zaal ‘Hemelryck’, waar de conferentie plenair start. De zaal bevindt zich in de nok van de kerk tussen het houten gewelf. Het ademt een sfeer van nostalgie, maar het onderwerp is springlevend.
Op het podium zitten Danée de la Roij (mbo-student), Noor de Wilde de Ligny (vmbo-docent) en Wouter Sanderse (universitair docent). Danée vertelt over wat haar opleiding vormend maakt, zoals een stage in het buitenland, waar ze leerde op haar eigen benen te staan. Noor vertelt over hoe ze de vorming van leerlingen in het vmbo en praktijkonderwijs stimuleert door te vertellen over de weg die zelf van het vmbo aflegde. Wouter, tenslotte, deelt enkele inzichten uit het ontwikkel- en onderzoeksproject ‘Voorbeeldige bildung in het vmbo’, één van de aanleidingen van de conferentie.
Wouter omschrijft Bildung of brede vorming als een voortdurend proces van zelf-vorming door je te verhouden tot bronnen van waarde. Docenten kunnen de brede vorming van leerlingen en studenten stimuleren door ‘bronnen van waarde’ aan te bieden, zoals die naar voren komen in onder andere levensbeschouwing en kunst. Maar brede vorming vergt ook dat docenten leerlingen en studenten stimuleren een eigen weg gaan én iets met die brede vorming gaan doen.
In lijn met dit idee introduceert Pieter Baay de werkvorm ‘contemplatieve dialoog’. Alle deelnemers noteren uitspraken van Danée, Noor en Wouter die hen troffen, en associëren daarop voort. Vervolgens lezen ze hun ideeën voor aan vier anderen in een groepje. Daarna volgt nog een ronde, waarbij de deelnemers een uitspraak van één van de anderen als startpunt nemen voor een eigen reflectie. De ervaringen en ideeën van anderen zijn zo een bron voor een eigen verhaal over brede vorming dat via reflectie en dialoog verder ontwikkeld wordt.
Na de lunch volgt een intensief programma met workshoprondes over onder andere het leraarschap als kunstenaarschap, de kenmerken van Generatie Z, de relatie tussen bildung en burgerschap, interlevensbeschouwelijk onderwijs, het project maatschappelijke diensttijd, de integratie van brede vorming en vakonderwijs, vormende talen- en geschiedenisdidactiek, en een persoonsvormende jeugdwerkplaats voor thuiszittende leerlingen. In veel workshops gaan de handen uit de mouwen, maar er zijn ook sessies waarin opbrengsten van wetenschappelijk onderzoek naar brede vorming worden gepresenteerd.
Aan het eind van de middag vertelt Maxe de Rijk, vmbo-docent en schrijfster, over haar ervaringen met het vak ‘Persoonsvorming en Socialisatie’ op het Mundus College. Ze laat zien dat het mogelijk is brede vorming als uitgangspunt van de gehele school te nemen, en maakt vooral duidelijk wat dit allemaal heeft opgeleverd voor de leerlingen én de gehele school. Alle leerlingen krijgen het vak 2 uur in de week. Het resultaat? Leerlingen kunnen beter hun ideeën verwoorden, hun emoties kanaliseren en hebben meer zelfvertrouwen. Dat vergroot volgens Maxe hun kansen in de samenleving en bovendien de veiligheid in de school.
Uit de evaluatie van de conferentie komt naar voren dat de meeste deelnemers het een bijzonder inspirerende dag vonden, waarin sprake was van congruentie tussen vorm en inhoud. Brede vorming werd neergezet als een combinatie van oriëntatie bieden en eigen zingeving stimuleren, en precies dat gebeurde de hele dag. Veel deelnemers gaven aan de gebruikte werkvormen te delen met hun collega’s en zagen mogelijkheden om na te gaan hoe brede vorming nog beter verankerd zou kunnen worden in schoolvisie en -beleid. De conferentie kreeg een dikke 8 van de aanwezigen. Een dag die smaakt naar meer!
Hanke Drop, één van de organisatoren van de conferentie, vatte de dag poëtisch op de volgende manier samen:
De volgende foto’s geven een indruk van de dag
Workshop ‘De kunst om interlevensbeschouwelijk onderwijs tot leven te brengen’ door Sanne van der Hulst & Pieter Baay
Deelnemers schrijven tijdens de werkvorm ‘Contemplatieve dialoog’
Workshop ‘Wat is nodig om Brede Vorming een kansrijke plek te geven in jouw schoolorganisatie?’ door Koen Vos
Workshop ‘Kunstenaarschap van de leraar’ door Patrick van der Bogt
Workshop ‘Geef jij les in wie je bent?’ door Remi Hartel
Organiserend comité: Fabian Vlastuin, Wouter Sanderse, Koen Vos, Marieke van Belle, Pieter Baay, Hanke Drop en Sanne van der Hulst