Over Bildung in het vmbo
Ontwikkel- en onderzoeksproject dat vmbo-leraren stimuleert om van hun school een plek te maken waar leerlingen bildung kunnen ervaren.
Over ons
Wat is bildung?
In het kort zien we bildung als “begeleide zelfvorming”, zoals Joep Dohmen het ooit kernachtig verwoordde. Zelf-vorming betekent dat leerlingen gaandeweg ontdekken wat ze richtinggevend en van waarde vinden in hun leven. En dat ze erachter komen wat ze daarmee gaan doen in hun toekomstige werk en in de samenleving. Leraren begeleiden deze zelfvorming door oriëntatie te bieden en leerlingen een brede blik op de wereld te geven. Ze bieden leerlingen bijvoorbeeld de mogelijkheid zich te verdiepen, bekijken thema’s van verschillende kanten, stellen kritische vragen, en leggen een link met persoonlijke ervaringen en actuele maatschappelijke thema’s.
Waarom bildung
Waarom bildung in het vmbo?
De afgelopen periode was de aandacht in het onderwijs “eenzijdig gericht op meetbare doelen, in het bijzonder op het verhogen van taal- en rekenprestaties”. Veel minder aandacht was er voor “het bredere vakkenaanbod, algemene vorming en beroepspraktijkvorming”. Aldus de Onderwijsraad in 2013. Om te begrijpen waar onderwijs nog meer over gaat, is de term ‘bildung’ van stal gehaald. De relevantie van bildung werd vervolgens vooruit uitgewerkt voor het havo/vwo. Terwijl juist vmbo-docenten dag in dag uit met de vorming van leerlingen bezig zijn, werd de notie ‘bildung’ nog weinig doordacht en uitgewerkt richting curriculum en didactiek. En toch gaat ongeveer de helft van alle scholieren in het Nederlandse voortgezet onderwijs naar het vmbo. Zij hebben toch ook recht op bildung? Daarom heeft dit project als doel om de vormende taak van het vmbo te versterken.
Hoe werkt het
Onze werkwijze
In vier provincies worden professionele leergemeenschappen (PLG’s) georganiseerd, waarin vmbo-docenten 6 keer bij elkaar komen. 30 vmbo-leraren van 16 scholen wisselen ervaring en kennis uit over bildend onderwijs. Tijdens een onderzoeksmatig ontwerptraject ontwikkelen ze een bildende werkwijze voor hun eigen les. Daarin ligt het accent op het versterken van de eigen voorbeeldfunctie.
De Universiteit voor Humanistiek verricht praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek om te achterhalen in hoeverre de idealen van leraren rond bildung overeenkomen met hun lesplannen, hun gedrag in de klas en de waarnemingen daarvan door leerlingen. Zo ontstaat een stevige kennisbasis over bildung in het (beroeps)onderwijs.
Ons team
Het projectteam
Maak kennis met de lerarenopleiders die het ontwerpproces van vmbo-docenten begeleiden en de wetenschappers die dit proces onderzoeksmatig volgen. Het project wordt aangestuurd door de Universiteit voor Humanistiek, in samenwerking met de lerarenopleidingen van Fontys Hogescholen, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Arnhem-Nijmegen en Hogeschool Windesheim. Lerarenopleiders van deze hogescholen sturen een PLG in hun eigen regio aan. In het voorjaar van 2022 nemen 30 leraren van 16 middelbare scholen mee. Het schooljaar ervoor namen 13 leraren van 8 scholen mee aan een pilotproject.
Wouter Sanderse
projectleider
Wouter Sanderse is filosoof en leidt het project ‘Voorbeeldige bildung in het vmbo’. Hij werkt als universitair docent Educatie bij de Universiteit voor Humanistiek (UvH) in Utrecht. Zijn onderzoek gaat over de betekenis van karaktervorming en bildung in relatie tot hedendaags (beroeps)onderwijs.
Margot Joris
postdoc onderzoeker
Margot Joris is sinds oktober 2021 verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek als postdoc onderzoeker voor dit project. Ze studeerde sociale en culturele pedagogiek aan de KU Leuven, waar ze een proefschrift maakte over de rol van de school in burgerschapsvorming.
Marieke van Belle
onderzoeksassistent
Marieke van Belle is studente Humanistiek en onderzoeksassistent in het project. Ze houdt zich zowel bezig met het ontwikkelen van de projectwebsite, als met verzamelen en verwerken van data voor het onderzoek.
Margriet Smits
PLG-begeleider
Margriet Smits is een van de begeleiders van de professionele leergemeenschap ‘Voorbeeldige bildung in het vmbo’. Sinds 2016 werkt ze bij Fontys Lerarenopleiding Tilburg waar ze docenten Nederlands opleidt. Samen met haar collega Claudia van Werkhoven besteedt Margriet veel aandacht aan de vormende werking van literatuur binnen de opleiding en daarbuiten.
Rémi Hartel
PLG-begeleider
Rémi Hartel is historicus en na acht jaar voor de klas in het VO, sinds 2008 lerarenopleider geschiedenis aan de Academie Educatie van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen. Samen met collega Rob Verheijen verzorgt hij de professionele leergemeenschap ‘afdeling Arnhem/Nijmegen’ in dit project. Morele vorming, beroepsethiek, integraal denken en pedagogische professionaliteit hebben zijn bijzondere interesse.
Rob Verheijen
PLG-begeleider
Rob Verheijen werkt als lerarenopleider aan de vakgroep geschiedenis van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Sinds 1997 heeft hij aan bijna alle schooltypen en leerjaren binnen het voortgezet onderwijs geschiedenis gegeven. De laatste jaren houdt hij zich vooral bezig met Holocaust- en genocide-educatie, burgerschap en vakdidactiek.
Peter Mesker
PLG-begeleider
Peter Mesker werkt als lerarenopleider en onderzoeker bij Instituut Archimedes (Hogeschool Utrecht) en de internationale lerarenopleiding UTEach van de Graduate School of Teaching (Universiteit Utrecht). In zijn werk is Peter met name bezig met de thema’s wereldburgerschap, intercultureel leren, persoonlijke ontwikkeling en internationalisering. Samen met Hanke Drop begeleidt hij vanuit de HU een PLG.
Hanke Drop
PLG-begeleider
Hanke is werkzaam binnen Hogeschool Utrecht als docent in de Master Community Development. En als onderzoeker in het lectoraat Normatieve Professionalisering, waarbinnen zij samen met Peter Mesker de PLG bildung begeleidt. Ze werkt ook nog in twee andere lectoraten in het Kenniscentrum Sociale Innovatie. Bovendien werkt ze sinds 2014 in- en nauw samen met het lectoraat Kunst en professionalisering van HKU
Bas van der Meijden
PLG-begeleider
Bas van der Meijden is begeleider van een van de professionele leergemeenschappen die deel uitmaken van het project ‘Voorbeeldige bildung in het vmbo’. Hij is lerarenopleider Geschiedenis aan hogeschool Windesheim in Zwolle. Hij studeerde geschiedenis aan de Vrije Universiteit, heeft een aantal jaren als docent geschiedenis gewerkt en is sinds 2004 lerarenopleider.
Claudia van Werkhoven
PLG-begeleider
Claudia van Werkhoven is lerarenopleider en coördinator van de bacheloropleiding Nederlands bij Fontys Lerarenopleiding in Tilburg. Ze is jarenlang betrokken geweest bij het lectoraat ‘Beroepsethiek van de leraar’. Haar onderzoeksgebied richtte zich met name op de vormende waarde van literatuuronderwijs. Sinds vorig jaar is ze lid van de expertgroep bildung binnen Fontys. Samen met Margriet Smits is ze begeleider van de Professionele Leergemeenschap (PLG) in Noord-Brabant.
Joop de Vries
PLG-begeleider
Joop de Vries is een van de begeleiders van de bildung PLG in de regio Zwolle. Hij werkt bij de lerarenopleiding van Hogeschool Windesheim. Hij ontwikkelt en geeft modulen bij de lerarenopleiding geschiedenis. Daarnaast coördineert hij het generieke onderdeel de Brede Professionele Basis. Hij studeerde geschiedenis en Technology Enhanced Learning. Verder helpt hij scholen bij het verbeteren van hun praktijk met behulp van de Change Laboratory benadering.
“Persoonsvorming moet voorop staan in het nieuwe vmbo”
Bram van Veghel, De Nieuwste School, Tilburg