Met begeleide zelfontwikkeling bijdragen aan eigenwaarde en zelfvertrouwen van leerlingen
Bij een eerste inventarisatie bleek dat eigenlijk alle leraren Bildung als ‘begeleide zelfontwikkeling’ vooral wilden gebruiken voor het vergroten van de eigenwaarde en zelfvertrouwen van hun leerlingen. Daardoor was een zeer duidelijke gemeenschappelijk deler die als uitgangspunt diende voor het verdere verloop van de PLG. De andere focus was de voorbeeldrol van de leraar.
“De begeleide zelfontwikkeling bestaat er als het ware uit om als vroedvrouw de ontwikkeling mogelijk te maken op grond van de kennis die de deelnemers eigenlijk zelf al bezitten maar nog moeten baren”
Bij het zoeken naar geschikte literatuur om de ‘begeleide zelfontwikkeling’ concreet vorm te geven, kwamen we uit bij drie theoretische geschikte concepten; Socratische gesprek, storytelling en de kernkwadranten van Ofman. Het Socratisch gesprek leek ons goed geschikt omdat deze gespreksvorm er niet op gericht is om antwoorden aan de leerlingen te verschaffen, maar hen die zelf te laten ontdekken. De begeleide zelfontwikkeling bestaat er als het ware uit om als vroedvrouw de ontwikkeling mogelijk te maken op grond van de kennis die de deelnemers eigenlijk zelf al bezitten maar nog moeten baren, om met Socrates te spreken. Bij storytelling kunnen leerlingen door voorbeeldverhalen en het schrijven van eigen levensverhalen inzien dat je verschillend kunt kijken naar wie je bent en wat je meemaakt en daar dus ook invloed op kunt hebben. En door kernkwadranten in te zetten leren leerlingen inzien dat je je niet alleen zou moeten richten op je kwaliteiten of valkuilen, maar dat je voor beide oog moet houden en welke uitdagingen je zou kunnen aangaan om hierin meer balans te brengen.
Uitwerkingen in de praktijk
In de praktijk betekende dit dat de deelnemers op basis van een van de drie concepten een onderwijsontwerp maakten. Deze werden eerste gepresenteerd en besproken in de PLG, en daarna toegepast in de eigen schoolpraktijk.
Zo heeft een leraar in het kader van storytelling met behulp van levensbeschouwelijke verhalen leerlingen laten stilstaan bij de manieren waarop zij hun eigen leven vormgeven in relatie tot anderen. Daarbij werd nadrukkelijk stil gestaan bij het verschil tussen de feminiene en masculiene straatcultuur waarmee migrantenleerlingen te maken krijgen. De leraar vervulde daarin een voorbeeldrol door zich bewust kwetsbaar op te stellen en voorbeelden te geven uit haar eigen leven. Een andere deelnemer koppelde het Bildungontwerp aan het vak Nederlands door leerlingen te laten schrijven over persoonlijke worstelingen. Eerst deed zij vanuit haar voorbeeldrol zelf verslag van haar eigen worsteling, waarna de leerlingen met die van henzelf aan de slag gingen. In een afsluitend klassengesprek werden de opbrengsten en resultaten uitgewisseld.
De leraar die de kernkwadranten gebruikte liet de leerlingen eerst een kwadrant met kwaliteiten en valkuilen over haar maken, waarna ze de leerlingen aan het werk zette met het maken van kernkwadranten over henzelf. Zo werden ze zich sterker bewust van de kwaliteiten waarover zij beschikken en versterkten de klassengesprekken daarover hun zelfvertrouwen.
In de afsluitende bijeenkomsten zijn de opbrengsten gedeeld. De deelnemers hebben aangegeven hun Bildungontwerpen de komende jaren verder te gaan ontwikkelen.
Tekst door: Bas van der Meijden en Joop de Vries
Bas van der Meijden en Joop de Vries zijn lerarenopleiders bij Hogeschool Windesheim en begeleidden PLG-Gelderland. Hierbij gingen 8 leraren werkzaam in het praktijkonderwijs en het vmbo samen aan de slag met de vraag hoe zij Bildung als ‘begeleide zelfvorming’ verder konden ontwikkelen in hun lespraktijk.